Jak sporządzić skuteczny testament?

Czy testament może być sporządzony wyłącznie przed notariuszem? Oczywiście, że nie. Co więcej, samodzielne spisanie ostatniej woli nie wymaga od Ciebie posiadania rozległej i skomplikowanej wiedzy prawnej. Zasadniczo wystarczy, że w testamencie zawrzesz kilka istotnych elementów, a będzie on w pełni skuteczny i ważny – tak jak ten sporządzony w kancelarii notarialnej.

Czy testament musi być sporządzony na papierze?

Polskie prawo w żaden sposób nie odnosi się do tego na jakim materiale powinieneś uwiecznić swoją ostatnią wolę. Nie musi to być kartka papieru, ale ważne, by inny nośnik, na którym znajdzie się rozrządzenie spadkowe, był w miarę trwały (przynajmniej do czasu, gdy spadkobiercy załatwią wszystkie formalności spadkowe). Jednak podstawowym wymogiem, przesądzającym o ważności testamentu własnoręcznego jest właśnie „własnoręczność”.

Pismo odręczne i podpis

Ustawodawca wprost przewidział, że spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym. To czy uczynisz to długopisem, wiecznym piórem, pisakiem czy ołówkiem nie ma większego znaczenia, ważne abyś osobiście spisał swoją ostatnią wolę. W praktyce oznacza to także, że nie wolno Ci dyktować treści swojego testamentu, nawet gdyby spisującym był najbliższy członek rodziny. Wydruki komputerowe także nie wchodzą w grę, w końcu testament sporządzony w edytorze tekstowym nie został sporządzony pismem odręcznym. Nie mniej ważnym elementem jest podpis przyszłego spadkodawcy. Do tej pory istnieją spory, czy podpis powinien być czytelny, pełny (tj. zawierający np. dwa imiona testatora), czy wystarczy aby był niezrozumiałym zawijańcem. Z praktycznego puntu widzenia radzę, żeby podpisywać się czytelnie, pełnym imieniem (imionami) i nazwiskiem – pozwoli to uniknąć ewentualnych nieporozumień i pomoże spadkobiercom szybciej przejść przez wszystkie formalności związane z dziedziczeniem. Brak podpisu na testamencie (zwyczajowo umieszczamy go na końcu całego dokumentu z prawej strony) powoduje nieważność całego rozrządzenia spadkowego – testament nie wywoła po postu skutków prawnych. Inaczej będzie jednak w przypadku daty.

Data sporządzenia testamentu

Zgodnie z treścią art. 949 Kodeksu cywilnego, wskazanie daty to kolejny ważny element testamentu własnoręcznego. Ma ona na celu określenie momentu, w którym dana osoba sporządziła swoją ostatnią wolę. Jest to bardzo ważne, ponieważ to właśnie data może nam wskazać, czy testament został sporządzony jeszcze za życia spadkodawcy, a także z którym testamentem mamy do czynienia (to w przypadku, gdy dana osoba sporządziła kilka czy kilkanaście różnych testamentów). Co więcej, w przypadku osób ubezwłasnowolnionych, dzięki dacie będziemy w stanie określić, czy dana osoba mogła w ogóle sporządzić testament (trzeba pamiętać, że prawo do sporządzenia ważnego testamentu własnoręcznego przysługuje osobom posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych – dzieci, osoby ubezwłasnowolnione prawa tego zatem nie mają). Choć data jest wymieniana jako element obowiązkowy w testamentach własnoręcznych, to przyjmuje się, że jej brak nie zawsze przesądza o nieważności ostatniej woli zmarłego. Jeśli bowiem z innych okoliczności sprawy będziemy w stanie określić czy testator miał pełną zdolność do czynności prawnych w momencie sporządzania testamentu, data nie będzie konieczna. W praktyce lepiej jednak, abyś o dacie pamiętał – po co bowiem ryzykować zarzut nieważności testamentu i robić kłopot przyszłemu spadkobiercy?

Testament ze współmałżonkiem?

Przepisy mówią jasno – jedna osoba może sporządzić jeden testament. Zatem niemożliwe jest, by ważny i skuteczny testament napisali wspólnie małżonkowie. Więcej o tym we wpisie: „Czy można sporządzić wspólny testament z małżonkiem?”.

A co z treścią testamentu?

W tej kwestii masz całkowitą dowolność, tzn. możesz powołać do spadku kogo chcesz i w jakim udziale chcesz. Pamiętaj, że spadkobiercą nie musi być ani członek Twojej rodziny, ani nawet bliski znajomy – teoretycznie może to być nawet Jan Kowalski z Warszawy (warto jednak dokładnie określić spadkobiercę – nie tylko poprzez wskazanie imienia i nazwiska danej osoby, ale także jej adresu zamieszkania czy numeru PESEL). W testamencie sam decydujesz, ile udziałów w spadku przeznaczysz danej osobie. Możesz tez powołać jedną osobę do całości spadku. Jeśli nie określisz udziałów spadkowych (to w przypadku powołania kilku spadkobierców), przyjmuje się wówczas, że wszyscy dziedziczą w częściach równych (np. powołujesz 4 braci, którzy dziedziczą spadek każdy w udziale ¼).

W testamencie oprócz powołania do spadku może znaleźć się także zapis zwykły, zapis windykacyjny czy popularne wydziedziczenie (pozbawienie prawa do zachowku) – nie są to jednak obowiązkowe elementy. W praktyce zdarzają się nawet testamenty, w których nie powołuje się nikogo do spadku, lecz jedynie wydziedzicza określone osoby (tak, aby w ogóle nie doszły do spadku). Musisz jednak pamiętać, że zarówno zapisy testamentowe, jak i samo wydziedziczenie podlegają odrębnym regułom – tzn. aby były w pełni skuteczne, muszą być odpowiednio sformułowane. Przeczytasz o tym jednak w innym wpisie [link].


Podstawa prawna:
Art. 949 Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2016 r. Nr 380 ze zm.)

Follow adwokat Paulina Poszytek:

Jestem adwokatem z Wrocławia. Zajmuję się kompleksową obsługą prawną przedsiębiorców, prawem cywilnym (w tym spadkowym) oraz prawem karnym. Oprócz tej strony, prowadzę też blog prawodlazeglarzy.pl oraz dozor-elektroniczny.com. Serdecznie zapraszam do częstych odwiedzin :) Jeśli masz jakiekolwiek pytania, dotyczące spadków, zostaw komentarz lub napisz bezpośrednio do mnie - chętnie Ci pomogę.

Skomentuj